Denge bir durma veya düşmeme halidir. Bir nesnenin veya bir insanın devrilmeden durması ya da daha fiziksel bir anlatımla, birbirini ortadan kaldıran güçlerin sonucu olan durma hali olarak da ifade edilir. Dengenin iki temel işlevi vardır: -Baş ve gövdeyi yerçekimi düşeyi doğrultusunda hizada tutmak, -Hareket eden başa rağmen gözlerin hedef nesnede odaklanmasını sürdürmek.
Dengenin Korunmasında İşlevi Olan Üç Temel Veri Grubu:
Görsel Sistem: Otolitik organlardan ve yarım daire kanallarından gelen sinyallerin yerçekimi düşeyine veya başın hareketlerine uyumlu olup olmadığı bilgisini merkezi sinir sistemine iletir.
Proprioseptif Sistem: Somatosensöriyel sistem olup vücudun statik ve dinamik dik duruşunu sağlar. Ekstremitelerin konumunu ve yüzeyle olan bağlantısının algılanmasını sağlar.
Vestibüler Sistem: Merkezi sinir sisteminin, gelen bilgilere karşı oluşturduğu cevaplar üç önemli refleksin oluşması amacıyla oküler kaslar ve spinal korda iletilir. Vestibüler sistem; periferik vestibüler sistem, santral vestibüler sistem ve motor cevapların oluşmasını ve iletilmesini sağlayan mekanizma olmak üzere üç kısımdan oluşur. Ayrıca vestibüler sistem, üç temel refleks de içerir.
VESTİBÜLER SİSTEMİN 3 TEMEL REFLEKSİ
VESTİBULO-OKULER REFLEKS (VOR): Baş hareketi esnasında görme alanının sabit tutulmasını sağlayan refleksif göz hareketlerini içerir.
VESTİBULO-SPİNAL REFLEKS (VSR): Baş, boyun, gövde ve ekstremite kaslarına inputların gönderilmesi ile oluşan bu refleks, hareket sırasında vücudun stabilizasyonunu sağlar.
VESTİBULO-KOLLİK REFLEKS (VCR): Otolit organlardan ve semisirküler kanallardan gelen girdilerin boyun kaslarına iletilmesi ile oluşan bu refleks, başın stabilizasyonunu sağlar.
PERİFERİK VESTİBÜLER ORGANLAR
Periferik vestibüler organlar, temporal kemik içerisine yerleşmiştir. Kemik ve zar labirent olmak üzere ikiye ayrılır.
Kemik Labirent: Perilenf sıvısıyla dolu olan bu labirent, 3 adet semisirküler kanal, koklea ve vestibulumdan oluşur. Semisirküler kanallar başın açısal hareketlerini, vestibulum içinde yerleşmiş otolit organlar ise başın doğrusal hareketlerini algılamakla görevlidir.
Zar Labirent: Zar labirent, kemik labirentin içinde bulunur ancak onu tamamen doldurmaz. Endolenf sıvısıyla dolu olan bu labirentin, 3 tanesi semisirküler kanalların membranöz kısımları ve 2 tanesi otolit organlar olan 5 duyu sensörü bulunur.
Tüy Hücreleri: İç kulağımızda bulunup ses dalgalarının ve kafa hareketlerinin mekanik kuvvetlerini elektrokimyasal sinyallere dönüştüren sensör organlarımız olan ‘sterosilia’lar, işitme ve denge duyularımızın başrol oyuncusudur. Stereosiliaların en uzunu ‘kinosilyum’ adını alır.
Semisirküler Kanallar: Anterior, posterior ve horizontal eksende olmak üzere 3 tanedir. Semisirküler kanalların başlangıcı olan ampulla, kupula barındırır ve kupula semisirküler kanalların algılayıcı organelleridir.
Otolit Organlar: Otolit organların algılayıcı organelleri makuladır. Utrikul ve sakkul denilen bu organlar, kalsiyum karbonat kristalleri veya otokonia olarak da adlandırılır. Utrikul yatay bir biçimde (horizontal kanala yakın), sakkul ise dikey bir biçimde konumlanmıştır. Otokonyalar endolenfin hareketlerinden etkilenmeyip, yerçekimine ve başın doğrusal hareketlerine duyarlıdırlar.
SANTRAL VESTİBÜLER SİSTEM
Vestibüler Sinir: Vestibüler sinir; nervus vestibularis superior ve nervus vestibularis inferior olmak üzere iki dala ayrılır. Superior dal, anterior ve horizontal semisirküler kanallar ile utrikulu innerve ederken; inferior dal, posterior semisirküler kanal ile sakkulu innerve etmekten sorumludur.
Vestibüler Çekirdekler: Vestibüler çekirdekler, beyin sapında, medulla ile pons arasında yerleşmiştir. Superior, inferior, medial ve lateral olmak üzere dört adet vestibüler çekirdek bulunmaktadır. Ayrıca görsel, proprioseptif ve vestibüler verilerin ilk entegre oldu yerdir.
Serebellum: Dik duruş ve yürüyüş esnasında işlev gösteren kasların stabilizasyonunu sağlar. Hareketin planlaması ile ilgili kasları da koordine eder. Hareketlerin öğrenilmesinden sorumlu 2 lob spinocerebellum (lobus anterior) ile cerebro-cerebellum (lobus posterior) ve vestibüler sistemle alakalı 1 lob lobus flocculonodularis (vestibulo-cerebellum) olmak üzere 3 lobtan oluşur.
Thalamus: Afferent inputlar, kortekse ulaşmadan önce burada depolanıp, eski verilerle karşılaştırılır. İşitsel verilerin son durağıdır.
KAYNAKÇA
Prof. Dr. Erol Belgin - Doç. Dr. A. Sanem Şahlı, Temel Odyoloji, Güneş Tıp Kitabevleri, Ankara, 2017
Comments